De waarde van beschikbaarheid
Geplaatst op: januari 20, 2025
Een Rotterdamse apotheker vertelde me onlangs hoe ze elke ochtend eerst alle leveringsoverzichten checkt. “Het is een dagelijks ritueel geworden,” zei ze. “We monitoren constant de beschikbaarheid van cruciale medicijnen. Want als er problemen dreigen, moeten we er vroeg bij zijn.”
Al meer dan een jaar volgen we in het longenveld de beschikbaarheid van salbutamol nauwlettend. Gelukkig is het medicijn op dit moment goed verkrijgbaar en verwachten we op korte termijn geen problemen. Maar waakzaamheid blijft geboden. Want voor veel mensen met astma of COPD is dit medicijn letterlijk van levensbelang. Als ze acuut benauwd worden, zorgt één inhalatie ervoor dat hun luchtwegen zich direct verwijden en ze weer kunnen ademhalen. Het klinkt zo vanzelfsprekend: een beproefd medicijn dat al decennia beschikbaar is en waar in Nederland alleen al honderdduizenden mensen dagelijks op vertrouwen.
Dit is geen geïsoleerd geval. Vorig jaar waren er in Nederland maar liefst 1563 geneesmiddelen die regelmatig niet of moeilijk leverbaar waren, van antidepressiva tot bloeddrukmedicatie. Het Europees Medicijn Agentschap (EMA) waarschuwt dat zeventien Europese landen alert moeten zijn op mogelijke tekorten. Nederland lijkt extra kwetsbaar in dit spanningsveld, juist door ons eigen beleid.
De oorzaak? We zijn te zuinig. Of beter gezegd: we denken zuinig te zijn. Nederland is trots op zijn preferentiebeleid, waarbij we voor elk medicijn de goedkoopste aanbieder kiezen. Het klinkt logisch, zoals veel Nederlands beleid logisch klinkt. Maar zoals wel vaker in Nederland, slaat onze handelsgeest soms ietwat door.
Het werkt zo. Zorgverzekeraars kiezen de goedkoopste aanbieder van een medicijn. Andere aanbieders trekken zich terug. Want waarom zou je een fabriek draaiende houden voor een markt die toch niet voor je kiest? Prima, zolang die ene goedkope aanbieder kan leveren.
Maar zodra er problemen dreigen, ontstaat er paniek. Dan geeft de minister in sommige gevallen een ’tekortenbesluit’ af. Dat betekent: we mogen nu wel medicijnen uit het buitenland halen. Tegen veel hogere prijzen. Het is de Nederlandse zuinigheid ten top. We duwen de prijs zo ver omlaag dat leveranciers weglopen, om vervolgens gedwongen te zijn diezelfde medicijnen voor het dubbele of driedubbele terug te kopen.
Minister Agema heeft salbutamol terecht op de lijst van kritieke medicijnen gezet en trekt miljoenen uit voor grotere voorraden. Een belangrijk en goed signaal, maar een medicijn op een lijst zetten is geen garantie voor toekomstige beschikbaarheid.
Het vreemde is: in België, Duitsland en Frankrijk zijn deze zorgen minder acuut. Dezelfde medicijnen, van dezelfde fabrikanten. Alleen betalen ze daar net iets meer. Ze begrijpen daar iets wat wij zijn vergeten: de dreiging van een tekort werkt bijna net zo ontwrichtend als het tekort zelf.
Binnen de Long Alliantie Nederland werken we al jaren samen met alle partijen aan structurele oplossingen. We zien dat dit werkt: als patiëntenorganisaties, zorgverleners, industrie en overheid samen aan tafel zitten, komen er werkbare oplossingen. Die ervaring leert ons dat we deze dreigende tekorten alleen kunnen voorkomen als we gezamenlijk optrekken. We hebben een systeem nodig waarin leveringszekerheid net zo belangrijk is als een lage prijs, waarin farmaceutische bedrijven vroegtijdig waarschuwen bij mogelijke problemen en waarin we samen anticiperen op risico’s in plaats van te wachten op crisis.
Die Rotterdamse apotheker sloot ons gesprek af met een verzuchting: “Wij willen gewoon zorgen voor onze patiënten, niet constant bezig zijn met het voorkomen van tekorten.” In een van de rijkste landen ter wereld zou dat geen onredelijke wens moeten zijn.
Rutger Haandrikman is directeur van de Long Alliantie Nederland. Reageren kan via haandrikman@longalliantie.nl

Op 9 januari 2025 stond de Dag van Verantwoord Medicijngebruik in het kader van de medicijntekorten