Ademhalen en een actievere leefstijl

Geplaatst op: april 3, 2024

Een van de belangrijkste barrières voor mensen met een chronische longziekte om niet te bewegen is de ervaren mate van dyspnoe (kortademigheid). Mensen ervaren door de dyspnoe angst om te bewegen en angst om nog kortademiger te worden.

Uit het onderzoek van Ellen Ricke, gepromoveerd op het onderwerp therapietrouw ten aanzien van bewegen bij mensen met COPD, blijkt dat een van de voorspellers van het volhouden van een beweegprogramma de ervaren mate van dyspnoe is¹. Hoe meer dyspnoe mensen ervaren, hoe kleiner de kans dat iemand therapietrouw zal zijn aan zijn beweegprogramma en dus hoe kleiner de kans dat iemand zijn ziekte onder controle kan krijgen. Dyspnoe is echter geen reden om niet te bewegen, maar juist een reden om wél te bewegen. Een goede uitleg over dyspnoe en het belang van bewegen om de dyspnoe te verminderen is daarom erg belangrijk. Het Breathing, Thinking, Functioning (BTF) model — ademen, denken en doen — kan hier een handig model voor zijn².

Het BTF-model is een hulpmiddel om therapeuten/coaches te helpen om dyspnoe te begrijpen en te managen. Het model is gebaseerd op drie dominante manieren waarop mensen reageren op dyspnoe, zowel in hun denken als gedrag/doen. Deze reacties kunnen vicieuze cirkels creëren, waardoor de dyspnoe erger wordt en blijft bestaan
(figuur 1).

Vicieuze cirkels:

1. Patiënten met dyspnoe ervaren een gevoel van ‘meer lucht nodig hebben’ en kunnen daarom bewust of onbewust hun ademhalingsfrequentie verhogen, waardoor de ademarbeid verder toeneemt en de dyspnoe verergert.

2. Angst of vrees veroorzaakt door dyspnoe kan op zijn beurt de gedachten van dyspnoe versterken. Deze vicieuze cirkel kan leiden tot een snel escalerend gevoel van paniek, dat de meeste patiënten met dyspnoe wel eens ervaren. Bovendien verhoogt angst de ademfrequentie en kan zo de adembehoefte verder verhogen.

3. Omdat dyspnoe heel vervelend is, is het normaal om het te proberen te vermijden door minder te bewegen. Maar we moeten weten dat te weinig beweging kan leiden tot zwakkere spieren, minder vermogen om zuurstof te gebruiken, en atrofie van spiervezels. Dit verhoogt de belasting van het ademhalingssysteem en verergert dyspnoe verder.

Als trainer/coach kan je mensen met een chronische longziekte uitleg geven over dit model. Wanneer zij dit model begrijpen, zijn mensen met een chronische longziekte mogelijk in staat om hun ervaren mate van dyspnoe te verlagen en meer te beheersen. Dit BTF-model laat zien hoe ingewikkeld de gedachten zijn die te maken hebben met het omgaan met een chronische longziekte en hoe ingewikkeld therapietrouw ten aanzien van bewegen. Deze gedachten gaan over lichamelijke sensaties, gevaar, impulscontrole en kennis over lichamelijke effecten van inactiviteit. Om mensen met een chronische longziekte goed te kunnen begeleiden naar een langdurige actievere leefstijl is het belangrijk om als trainer/coach het BTF model en de gedachten die hieraan ten grondslag liggen te begrijpen en te kunnen bespreken met mensen met een chronische longziekte wanneer zij door dyspnoe niet durven te bewegen.

Bent u na het lezen van deze informatie over het Breathing, Thinking, Functioning model geïnteresseerd in het volledige onderzoek naar therapietrouw? U kunt dit lezen door op de volgende link te klikken: https://books.ipskampprinting.nl/thesis/601412-ricke/124/
Ellen Ricke: https://www.linkedin.com/in/ellen-ricke-0134971b/

En bent u na het lezen van deze informatie op zoek naar informatie waarmee u direct met uw patiënt aan de slag kan?
In de toolbox van de Long Alliantie Nederland vindt u een informatiefolder met de principes van “ademen, denken, doen” bij COPD patiënten. U kunt deze folder voor patiënten lezen en downloaden via: PF_Omgaan-met-benauwdheid.pdf (palliatievezorgcopd.nl)

Referenties

1. Ricke E. Towards understanding exercise adherence in chronic obstructive pulmonary disease [proefschrift]. Groningen: Rijksuniversiteit Groningen; 2023.
2. Spathis, A., et al. The Breathing, Thinking, Functioning clinical model: a proposal to facilitate evidence-based breathlessness management in chronic respiratory disease. npj Primary Care Respiratory Medicine, 2017. 27, 27 DOI: 10.1038/s41533-017-0024-z.