Dokter, waarom zwijg je over roken en vapen?

Geplaatst op: oktober 31, 2025

Deze column van Rutger Haandrikman verscheen in PUF magazine, oktober 2025 (jaargang 7, #3).

Het is oktober, Stoptobertijd. Overal worden rokers en vapers aangemoedigd om te stoppen. Maar terwijl campagnes draaien, blijft de meest kansrijke plek onderbenut: de spreekkamer.

De cijfers spreken boekdelen. Driekwart van alle rokers bezoekt jaarlijks hun huisarts, meldt het Trimbos Instituut. Een perfecte gelegenheid voor een gesprek over stoppen met roken en vapen. Toch gebeurt dit slechts in een kwart van de gevallen.

Die terughoudendheid is kostbaar. Onderzoek toont aan dat een stopadvies van een arts de kans op succesvol stoppen bijna verdubbelt. Bovendien verwacht de helft van de rokers dat hun zorgverlener het onderwerp ter sprake brengt. We laten massaal kansen liggen.

Excuses zijn bekend. Tijdgebrek staat bovenaan, gevolgd door de vrees patiënten te overvragen. Organisatorisch loopt het ook mis, want wie is verantwoordelijk? Huisarts? Specialist? Praktijkondersteuner? Deze onduidelijkheid zorgt ervoor dat stoppen-met-rokenzorg als ‘optionele service’ wordt beschouwd. En dan zijn er nog zorgverleners die zelf roken. Zij vinden het begrijpelijkerwijs lastiger om overtuigend te adviseren over iets waar ze zelf mee worstelen.

De Nederlandse richtlijnen zijn helder: de herziene NHG-Behandelrichtlijn Stoppen met roken en de Multidisciplinaire Richtlijn Tabaks- en nicotineverslaving bevatten concrete handvatten. Die hoeven we dus niet uit te vinden. En we kunnen ons laten inspireren door andere landen. In het Verenigd Koninkrijk, Canada en Australië bijvoorbeeld worden korte gespreksmethodes succesvol toegepast: Vragen, Adviseren, Verwijzen. ZonMw-onderzoek toont aan dat dit soort methodes werken.

Maar liefst 80 procent van alle rokers wil stoppen; slechts een klein deel lukt dit zonder hulp. Experts van Pharos benadrukken dat het huidige aanbod mensen met een lage sociaaleconomische positie of beperkte gezondheidsvaardigheden vaak niet bereikt. Een systematische aanpak in de spreekkamer kan dit gat dichten.

Bij de Long Alliantie Nederland maken we stoppen-met-rokenzorg tot een van de speerpunten van onze nieuwe strategie. Maar we kunnen dit niet alleen. Daarom roep ik alle zorgverleners op, en niet alleen in het longenveld, om dit samen aan te pakken. Meld je vooral bij ons.

Maar het gaat natuurlijk om meer dan alleen roken. Bewegen, voeding, vaccinaties – allemaal bewezen interventies die ziekte voorkomen en zorgkosten verlagen. Experts benadrukken al jaren dat ons systeem scheef staat: we besteden 95% van ons zorgbudget aan behandeling en slechts 5% aan preventie. Dat is medisch en economisch onhoudbaar. Volgende maand zijn er verkiezingen. Want preventie uitstellen is ziekte uitnodigen – en dat kunnen we ons al lang niet meer permitteren.

Rutger Haandrikman is directeur van de Long Alliantie Nederland. Reageren kan via haandrikman@longalliantie.nl.

Dit najaar is de Zorgstandaard Tabaks- en nicotineverslaving hernieuwd. Alle zorgverleners kunnen een rol spelen bij het helpen van mensen om te stoppen met roken.